Regisseur Jolmer Versteeg: “Het was de Franse Koning Lodewijk die zag dat Zwolle een ‘Willemsvaart’ nodig had”
De Willemsvaart bestaat 200 jaar. Op 24 augustus 1819 werd de Willemsvaart, vernoemd naar Koning Willem I, officieel geopend. Zwolle kreeg daarmee zijn langgewenste rechtstreekse verbinding met de IJssel. Theatergroep De Jonge Honden en Theater Gajes maken speciaal voor dit jubileum de voorstelling VERZAND. VERZAND speelt in de openlucht in Gerrits Tuin aan Willemsvaart 21 en gaat op dinsdag 20 augustus in première. Jolmer Versteeg van Theatergroep De Jonge Honden maakt en regisseert, samen met Maartje Keijzer van Theater Gajes, de voorstelling.
De openluchtvoorstelling VERZAND gaat grotendeels over de tijd van de Franse Koning Lodewijk in ons land, net voordat de Willemsvaart werd geopend. Waarom?
“Het is voor de hand liggend om een voorstelling op te dragen aan de persoon naar wie, in dit geval een kanaal, vernoemd is. Maar wat ik zelf interessanter vind is om te kijken naar de persoon die de eer eigenlijk toe had kunnen komen, maar die eer nooit heeft gekregen. Het is een verborgen verhaal en dat is wat wij doen als Theatergroep De Jonge Honden: verborgen verhalen vertellen. Het verhaal van Koning Lodewijk, de Franse tijd in Nederland, is een enorm ondergeschoven verhaal.”
“Lodewijk heeft gezien dat een kanaal voor Zwolle interessant zou zijn. Het was een vooruitstrevende man, een man vol initiatieven. Hij was voor vooruitgang van Holland. Hij zag dat Zwolle een verbinding met de IJssel nodig had en gaf toestemming voor de aanleg van het kanaal. Het was zijn broer, Napoleon, die roet in het eten gooide, maar als het aan Lodewijk had gelegen, dan had hij het kanaal afgemaakt. Napoleon maakte het hem onmogelijk in Holland en daarom is hij afgetreden. De aanleg van het kanaal heeft toen een jaar of tien braak gelegen en onder leiding van Koning Willem 1 zijn in 1818 de graafwerkzaamheden voortgezet. Een jaar later werd het kanaal geopend: de Willemsvaart.”
Wat maakt Lodewijk, zijn doorzettingsvermogen en zijn harde werk interessant?
“Wat ik sowieso interessant vind is dat Koning Lodewijk eigenlijk een bezetter was. En dat deze bezetter verliefd werd op Holland en dat het volk verliefd werd op de bezetter. Dat is bijzonder, niet gebruikelijk. Wat me heel erg aanspreekt aan die man is dat hij een institutionele cultus achterliet, oftewel het land was georganiseerd en het volk hing niet aan een vorst of aan een persoon, maar aan een georganiseerd rijk. Toen Koning Willem 1 tien jaar later aantrad, ontstond er weer een persoonlijkheidscultus. Lodewijk heeft ons een besef van nationalisme gegeven, in de goede zin van het woord. Dat was nodig om een eenheid te creëren.”
“Die eenheid zag je terug op hele concrete momenten. Bijvoorbeeld bij de kruitramp in Leiden in 1807, een enorme ramp van ongekende omvang in die tijd. Lodewijk ging daar persoonlijk naartoe om de mensen en slachtoffers te ondersteunen. Zijn vrouw stortte geld, hij stuurde de hofartsen ernaartoe en Leiden hoefde even geen belasting af te dragen. Hij besefte dat het een nationale ramp was en buitte het ook uit als een nationale ramp. Iedereen in Holland voelde zich even Leidenaar. Daardoor ontstond er een gezamenlijk trauma, een verbinding met elkaar. Dat deed hij vervolgens ook bij de Watersnoodramp in 1809. Door er iedere keer zelf bij te zijn, creëerde hij een enorm warm contact met het volk. Hij vond dat iedere inwoner van Holland een keer zijn vorst gezien moest hebben. Hij is, in de vier jaar dat hij koning was, het land ingegaan en overal geweest om zijn gezicht te laten zien. Lodewijk had grootse plannen met Holland.”
VERZAND gaat ook over menselijke tragedie en de tragische aftocht van Koning Lodewijk. Hij wordt ook wel ‘de eenzame held’ genoemd.
“Waarom ik persoonlijk zo val voor het verhaal van Lodewijk en het met hem te doen heb is omdat hij een enorm moeizame relatie had met zijn vrouw, Hortense. Hij had een gedwongen huwelijk, hij moest met haar trouwen. Zijn vrouw vertrok op een gegeven moment met zijn kinderen, ze lieten hem in de steek. Lodewijk was hier alleen, maar ondanks dat zette hij zich enorm in voor Holland. Hij wordt daarom ‘de eenzame held’ genoemd, of de ‘vader der ongelukkigen’. Hij wordt niet afgezet door Napoleon, maar hij vertrekt zelf. Hij heeft altijd in een spagaat gelegen. Als hij deed wat Napoleon van hem vroeg, werden de Hollanders boos. Als hij deed wat het volk van hem vroeg, werd zijn broer, Napoleon, boos. Alle keuzes die hij maakte waren ingewikkeld. Dus toen is hij maar vertrokken.”
Over 1,5 week gaat VERZAND in première, wat is jullie grootste uitdaging de komende dagen?
“Het is heel spannend. We hebben de afgelopen weken heel veel losse scenes gemaakt en dat gaan we nu monteren en in elkaar zetten tot één voorstelling. Daarnaast komen er nog tien amateurspelers uit Zwolle meespelen in de voorstelling. Zij komen vanaf volgende week ook repeteren op locatie. De voorstelling speelt in de openlucht, ’s avonds. Volgende week gaan we dus ook in het donker repeteren, met licht, geluid, water en alle speciale effecten.”
200 jaar Willemsvaart VERZAND wordt gemaakt in samenwerking met Allemaal Zwolle en Gerrits Tuin en maakt onderdeel uit van activiteiten rondom 200 jaar Willemsvaart. VERZAND is te zien van dinsdag 20 augustus tot en met zaterdag 24 augustus. Naast de theaterproductie VERZAND kunnen bezoekers van 20 augustus tot en met 5 oktober ook de expositie Zwolle naar Zee bezoeken bij RAW Space.